Interview met… Anne van Brussel

Anne van Brussel ● a.van.brussel@hr.nl
We hebben Anne van Brussel leren kennen in de werkgroep Usability Testen van TestNet als een enthousiaste pleitbezorgster voor dit speciale vakgebied. Daar willen we meer van weten!
Anne, vertel eens iets over jezelf: wie je bent, wat je doet, waar je werkt, …
Ik ben docent bij de opleiding Informatica van Hogeschool Rotterdam. Naast mijn werk studeer ik onderwijswetenschappen aan de Open Universiteit.Voordat ik dertien jaar geleden een baan in het onderwijs ambieerde, werkte ik vijftien jaar als grafisch ontwerper en art director in de grafimediabranche en als ideeontwikkelaar bij een conceptbureau. Toen ik bij Hogeschool Rotterdam solliciteerde, begon ik als docent mediatechnologie. Daarna heb ik een jaar gewerkt als accountmanager voor de centrale organisatie van de hogeschool, maar ik miste het contact met de studenten. Ook vond ik het ontwikkelen van onderwijs, in samenwerking met collega’s, te leuk om te laten liggen. Bij de opleiding informatica konden we als docententeam onze ideeën in praktijk brengen. De contacten die ik met het bedrijfsleven had opgebouwd kwamen goed van pas, want je kunt hoger beroepsonderwijs alleen van voldoende kwaliteit ontwikkelen als je samenwerking zoekt met het beroepenveld.
Je wilt het graag over ‘usability testen’ hebben. Wat vind je daar zo interessant aan?
Jakob Nielsen, de grondlegger van usability engineering, zegt ‘We are all users’ en Steve Krug voegt daar met de veelzeggende titel van zijn boek ‘Don’t make me think’ de essentie van usability aan toe: zorg dat een product met jou als gebruiker samenwerkt. Het proberen te doorgronden van de bedoelingen van de maker hoort daar niet bij! Bij de meeste usability tests voeren gebruikers dan ook taken uit, zodat de tester kan meten of het product snel, eenvoudig en efficiënt te gebruiken is. Daarnaast meten de testers in welke mate de gebruiker tevreden is over het product. Dit klinkt simpel, maar usability is niet altijd in harde cijfers te vangen. Als een gevoel of een inzicht afhankelijk is van de context en van de doelgroep die je bedient, ben je met het afvinken van een controlelijst nog niet klaar. De psychologische kant van usability wordt vaak onterecht als ‘zacht’ terzijde geschoven. Ik vind de combinatie van meetgegevens en interpretaties over menselijk gedrag interessant.

Als docent ben je ongetwijfeld bezig met het onderwijs op dit gebied. Wat is de belangrijkste boodschap die je op de studenten wilt overbrengen?
We leiden informatici op, vooral software developers. Testen valt bij ons onder analytische vaardigheden, verenigd in de leerlijn Analyse. Usability testen is daar een onderdeel van. Ik zie dat studenten vaak zendergericht denken; ze nemen zichzelf als uitgangspunt bij het ontwikkelen van applicaties. Ze zijn zich dan nauwelijks bewust van de gebruikers, van de intuïtieve manier waarop hun doelgroep met het systeem omgaat. Studenten zien dus eerder een ‘onkundige’ gebruiker dan dat zij hun eigen rol in dit proces onderkennen. Ik laat hen kennis maken met de gebruikers uit de doelgroep door ze usability tests te laten uitvoeren ‘in het veld’. Daarnaast stimuleer ik kritisch denken, zoals het vermijden van aannames. De afgelopen weken hebben studenten aan de hand van interactierichtlijnen de usability van games via natural user interfaces getest. Ze onderzochten eerst de actuele technologie van deze interfaces, zoals aansturing via spraakherkenning, tast en gebaren. Daarna verkenden ze de user experience en vervolgens voerden ze usability tests uit om tot verbetervoorstellen te komen.
In het najaar heb ik onderzoek gedaan naar de aansluiting van ons onderwijs op de arbeidsmarkt. Over dit onderzoek is in maart een artikel gepubliceerd in de AutomatiseringGids. Bijna driekwart van zowel alumni als werkgevers vindt dat testen in het curriculum thuishoort. Volgens de meerderheid van de informanten moet een informaticus direct toepasbare kennis hebben van user experience en usability testen. Hierbij staat begrip voor het perspectief van de gebruiker centraal.
Wat zouden wij ‘gewone’ testers minimaal moeten weten over ‘usability testen’?
Een paar jaar geleden heb ik met experts uit het bedrijfsleven de kennisgroep Usability Testen binnen TestNet opgericht. We hebben workshops georganiseerd om IT-testers kennis te laten maken met usability testmethoden en we hebben gezamenlijk een onderzoek uitgevoerd naar de kenniskloof tussen IT-testers en usability testers. We hebben hierover in 2011 in Release Magazine gepubliceerd. Bram Kersten schreef in het hoofdartikel dat er een kenniskloof tussen het IT-testvakgebied en het usability testvakgebied bestaat. Beide disciplines profiteren niet optimaal van elkaars kennis, inzichten en bevindingen. Laat bijvoorbeeld interactieontwerpen al tijdens de ontwerpfase toetsen door IT-testers en betrek usability specialisten actief bij de verschillende testen in het testproces. Dit is nog steeds actueel.
Op dit moment verbreden we als kennisgroep onze blik en gaan we een groter publiek via digitale media bedienen. We leggen de relatie van gebruikerservaring met nieuwe interactievormen (NUI) en de ontwikkelingen in de business. In deze driehoek UX-NUI-Business trappen we af met een nieuw artikel over Usability en Return on Investment. Zo proberen we met onze bijdragen de kenniskloof te dichten.
Wat kunnen testers in andere domeinen leren van of overnemen van dit vakgebied?
Vind je het goed om deze vraag om te draaien? Wat kunnen usability testers leren van IT-testers? Uit ons onderzoek naar de kenniskloof kwam namelijk naar voren dat IT-testers wel willen weten wat usability testen inhoudt, maar dat usability testers minder zijn geïnteresseerd in IT-testtechnieken. Ze zouden de toegevoegde waarde van IT-testen wel zien, maar geen behoefte hebben aan meer informatie. Hier valt dus nog wat te winnen aan kennisdeling.
Welke ontwikkelingen verwacht je de komende jaren op dit terrein, inhoudelijk en qua belang, ‘penetratie’?
Vanuit het oogpunt van onderwijs verwacht ik niet dat informaticastudenten de gebruiker vanzelf centraal gaan stellen. Informatici houden er nu eenmaal van om technische problemen op te lossen en dat kunnen ze met hun logische denkkracht ook heel goed. Bewustwording van de behoeften van de gebruiker blijft dus noodzakelijk.
Nu de grafische user interfaces in rap tempo door natural user interfaces worden vervangen, wordt usability testen opnieuw prangend. Vernieuwende interactietechnieken zetten de huidige, geaccepteerde usability ‘webregels’ op hun kop. Traditionele buttons als undo of recover zijn bij gestures of head/eye tracking onbruikbaar en feedback van het systeem bij een per ongeluk aangeveegde actieve zone blijft achterwege. De vraag is of de gebruiker zijn weg opnieuw kwijtraakt na alle usability inspanningen van de afgelopen decennia. Ik verwacht dat usability testen door steeds meer kleinere organisaties serieus wordt genomen en tegelijk niet langer als een aparte discipline wordt gezien.
Bedankt voor je boeiende verhaal. Heb je nog een paar ‘famous last words’ voor de lezer?
Accepteer als gebruiker geen slechte usability, bij welk product dan ook. Dwing de industrie om usability testen, net als IT-testen, te integreren in het ontwikkelproces. Het adagium van Krug ‘Don’t make me think’ zou bij elke interface voorop moeten staan.